مطالب علمی

خودکشی یکی از معضلات بهداشت روان است. بر اساس گزارش رسمی سال 1996 سازمان بهداشت جهانی هر ساله حداقل 500 هزار نفر در جهان با خودکشی به زندگی خود پایان می دهند. مطالعات مربوط به خودکشی سه پدیده مهم را بررسی می کند که شامل افکار خودکشی، اقدام به خودکشی و خودکشی می باشد. افکار خودکشی عبارتی است که بر وقوع هر گونه اندیشه خودتخریبی دلالت دارد. این افکار طیفی از اندیشه های مبهم در مورد امکان خاتمه زندگی تا خودکشی کامل را در برمی گیرد.

شیوع سالانه افکار خودکشی در افراد بالغ 3/2 تا 6/5 درصد گزارش شده است. گذر از افکار خودکشی به نقشه کشیدن در 32 درصد افراد (دارای فکر خودکشی) و گذر از نقشه خودکشی به اقدام در 72 درصد افراد (دارای نقشه خودکشی) صورت می گیرد. در نتیجه 24 درصد افرادی که فکر خودکشی را گزارش می کنند، در نهایت به سمت اقدام می روند.

افکار خودکشی با واکنش های نامتعارف به استرس نظیر مصرف الکل و مواد مخدر، درگیری با والدین، فرار از منزل و بدبینی به آینده رابطه نزدیکی دارد. به عبارتی افکار خودکشی خود یک عامل خطر برای خودکشی محسوب می شود.

میزان خودکشی و اقدام به آن در ایران طی سالهای 70-1360 رو به افزایش نهاده است و 80 درصد کسانی که در اثر خودکشی فوت کرده اند، 29-22 سال داشته اند. یافته های فوق با توجه به جوان بودن جمعیت ایران لزوم توجه بیشتر این مسئله را مطرح می سازد.

از نظر میزان خودکشی در ایران، استان ایلام یکی از سه استان پرخطر بشمار می رود. علاوه بر روند فزاینده خودکشی در این استان، شیوع بیشتر خودکشی در زنان و استفاده از روشهای خشن نظیر خودسوزی نیز روند رو به رشدی دارد. برای مثال نتایج یک تحقیق انجام گرفته که از سوی منابع رسمی انتشار یافته، نشان دهنده آن است که طی سالهای 69 تا 85 میزان بروز خودکشی در ایلام روندی صعودی داشته است، بطوری که میزان بروز خودکشی از 1/2 نفر در هر صدهزار نفر در سال 69 یه 68 در هر صدهزار نفر در سال85 رسیده است. همین آمارها در سالهای بعدی نشان می دهد که مثلا نرخ خودکشی در سال 86 تا 87 با 37 درصد افزایش روبرو بوده است و سال 87 نسبت به 88 تقریبا همین درصد افزایش داشته است. پس می توانیم با استفاده از آمارهای رسمی منتشر شده عنوان کنیم طی این دو دهه خودکشی در ایلام با روند صعودی رو به رو بوده و هر ساله نسبت به سال قبل، با افزایش 30درصدی مواجه بوده است.

از سوی دیگر، بررسيهاي انجام شده در سالهاي اخير بيانگر رشد خودكشي در ميان اقشار مختلف و به ويژه در ميان جوانان است. بنابراين اهميت پرداختن به پديدة خودكشي ضرورتي انكار ناپذير به ويژه در حوزة جوانان دارد تا سرمايه هاي انسان و اجتماعي از تاريخ اين پديدة شوم وناميمون در امان باشد.

تحقيقاتي كه در اين زمينه در استان ایلام صورت گرفته نتوانسته اند در تبیین مسئله خودکشی موفق باشند زیرا
مشكل اصلي تحقيقات در زمينه خودكشي، اولا نبود يك بانك اطلاعاتي معتبر در استان بوده و همچنین دستيابي به آمارهاي واقعي در این زمینه مشكل است. متأسفانه مساله خودكشي در استان هرچند عيان و آشكار است و همه از عمق فاجعه خبر دارند اما از سوي دستگاه‌هاي متولي مهر محرمانه بر پيشاني آن زده شده و بنابراين كمتر كسي از نرخ واقعي خودكشي در ايلام خبر دارد. حال تحقيقاتي كه با اين‌گونه آمارها صورت پذيرد، نمي‌تواند منجر به اخذ نتايج درست شود. يكي ديگر خود ماهيت تحقيقات صورت گرفته است. مشكل اصلي غالب تحقيقات انجام گرفته این است که به متغیرهای زمینه ای توجه کرده اند. نتایج یک فراتحلیل در این زمینه نشان می دهد که تقریبا 60
درصد از فرضيه‌هاي مطرح شده، متغيرهاي زمينه‌اي چون سن، جنس، وضعيت تأهل، سكونت، تحصيلات، وضعيت اشتغال، اختلالات رواني و ويژگي‌هاي شخصيتي و از اين دست متغيرها بوده است. يعني تحقيقات صورت گرفته اغلب در سطح توصيف هستند و نه تحليل و تبيين مساله.

 

از آنجا که بيشترين حجم و فراواني در رابطه با خودکشي در حوزه جوانان قرار دارد. چه اينکه تصميم گيري شتاب زده، عجولانه و غير منطقي مبتني بر احساسات در دوره جواني بيشتر بروز و نمود پيدا مي کند و ويژگيهاي شخصيتي نظير افسردگي، بدبيني، ياس و درون گرايي و انزوا طلبي و ويژگيهاي فرهنگي و همچنين متغير هاي اقتصادي و شکست هاي تحصيلي و عشقي زمينه ساز پيدايش و تکوين پديده خودکشي به ويژه در ميان جوانان است. درهمين رابطه اقداماتي نظير توانمند سازي جوانان از سنين کودکي و نوجواني و ارتقاء اعتماد به نفس در ميان آنان و اقدامات تربيتي و آموزشي مناسب در فرآيند توانمند سازي مي تواند از آنان شخصيت هايي قوي، با ثبات و منطقي به بار آورد و زمينه هاي شخصيتي و فردي و رواني خودکشي را در ميان آنان کاهش دهد.

مهم ترین عامل خودکشی در نوجوانان و جوانان افسردگی و اختلالات روحی و روانیاست، زیرا تنها در این شرایط است که یک انسان هیچ راه حلی برای فرار از آلام ودردهای عاطفی خود پیدا نمیکند. ا نجمن روانپزشکی آمریکا (2005) از افسردگی، سوءمصرف الکل یا داروهای مخدر، رفتار خشونت آمیز و اقدام به خود کشی قبلی به عنوان قویترین عوامل خود کشی نام برده است. تشخیص و اقدام به درمان زودهنگام اختلالات روانیو سوء مصرف مواد موثرترین راه های پیشگیری از خودکشی و رفتارهای خودکشی گرایانههستند. اعضای جامعه، متخصصان سلامت روان، کارکنان مدارس، همسالان و والدین نقشعمده ای در پیشگیری از خودکشی نوجوانان ایفا میکنند.

آموزشهاي ديني و مذهبي، روحيه توكل، توسل و خودباوري در ميان جوانان با روشهاي منطقي و به دور از افراط و تفريط، ترويج روحيه قناعت در ميان فرزندان، آشنا نمودن جوانان با تأثيرات منفي خودكشي و حرام بودن آن ، دوست و همراه بودن والدين با فرزندان در محيط خانواده براي درك متقابل و آشنا بودن با خلاءهاي عاطفي و مشكلات آنان ، كمك به فرزندان براي يافتن دوستان مفيد و منطقي ، برنامه ريزي منطقي براي گذران اوقات فراغت ، عدم اجبار و اكراه آنان در انتخاب به ويژه در ازدواج ، عدم تصميم گيري به جاي آنان و ارائه مشاوره به آنان ، تربيت قوي و مستقل فرزندان می تواند نقش مهمی در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی بخصوص خودکشی و اعتیاد داشته باشد.

از آنجايي كه محيطهاي آموزشي به ويژه مدارس آموزش و پرورش نقش بسزايي را در تربيت و تكوين شخصيت جوانان ايفا ميكنند ضرورت دارد موارد زير مورد توجه مسؤولان آموزش و پرورش و آموزگاران و اساتيد محترم قرار گيرد: مزمت خودكشي در قالب يك درس به ويژه در مقطع متوسطه ، استفاده از روانشناسان و روانپزشكان براي ارائه مشاوره دانش آموزان ، ارتباط مستمر ميان اولياء و مربيان و شناسايي مشكلات فرزندان ، شناسايي دانش آموزان داراي انحراف فكري يا اخلاقي و يا افسردگي و تلاش براي درمان آنان با استفاده از روشهاي علمي .

منابع:

جمشیدزاده،فرح؛رفیعی،حسن؛یاسمی،محمدتقی؛رحیمی،علیسیناوکمال،اعظم.(1380) .بررسی روندخودکشیواقدامبهخودکشیدراستانایلامطیسالهای 1373-80. فصلنامهعلمیپژوهشی رفاهاجتماعی،سالسوم،شماره12،صص329-349.

گودرزی،محمدعلی. (1380). تحولاتجدیددرفهمودرمانرفتارخودکشی. فصلنامه تازه های رواندرمانی، سال پنجم، شماره 19و20.